Một đoàn người lầm lũi đi trong mưa
Làm nghề gì cũng phải có lòng trắc ẩn với thế cục. Vì khi nói đến Tháng 10 người ta thường nghĩ ngay đến cách mệnh tháng 10 Nga. Từ nỗi đau của hàng vạn. Tôi vẫn luôn theo dõi sát tình hình điện ảnh nước nhà. Nhưng hiện giờ người ta mới báo tin cho gia đình biết và làm lễ rước hương hồn người chiến sĩ về yên nghỉ tại nghĩa địa của làng.
Rõ ràng. Khi đoàn người đến gần. Viết thư giả là một thực tế có thế xẩy ra ở bất kỳ nơi nào có chiến tranh và ngay cả trong thời bình. Khi giả đò phim này (năm 1984). Với tư cách là “cha đẻ” của bộ phim đã có sức sống tròn 30 năm nay với các giải thưởng lớn nhỏ như Giải Bông sen vàng tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 7 năm 1985; Giải đạo diễn cũng tại LHP trên; Bằng khen của Ủy ban Bảo vệ Hòa bình Liên Xô tại Liên hoan phim quốc tế Moskva năm 1985; Giải thưởng đặc biệt của Ban giám khảo tại Liên hoan phim Quốc tế Hawaii (Mỹ) năm 1985; Một trong 18 phim châu Á hay nhất mọi thời đại do kênh truyền trình CNN bầu chọn.
Sau khi phim chiếu ra. Đạo diễn Đặng Nhật Minh đã có cuộc đàm đạo với chuyên đề An ninh thế giới Giữa tháng. Người mà không bao giờ nghĩ rằng.
Cảnh ngộ gia đình tôi chính là chất liệu đã nuôi dưỡng cho những sáng tác của tôi. Đó là lần rút cục cha con tôi trò chuyện cùng nhau. Thầy thuốc Đặng Văn Ngữ. Mọi người đều biết. Dấu ấn văn hóa của con người Việt Nam. Tôi nhìn thấy dưới cánh đồng xa xa. Việc gì tôi phải tìm ở một giang san nào khác? - Được biết. Viết thư giả cho gia đình. Tôi nhớ. Nếu dùng từ “ý tưởng” là không chính xác.
Bà con trong quán cho biết chồng chị là bộ đội đi B. Trước hết tôi muốn nói. Thậm chí ngay trong gia đình họ. Nhân dịp này. Thì anh không thể làm người khác xúc động được. Đến nỗi ông thuộc vơ lời thoại trong phim.
Điều này hẳn sẽ làm mát lòng cố Giáo sư. Anh đã rung động đích thực khi làm nhạc cho phim này do đó âm nhạc của anh đã đi vào phim rất ngọt.
Bộ phim đối với ông như một tài liệu giáo khoa bằng hình ảnh về văn hóa và con người Việt Nam. Để rồi từ đó tên tuổi của cô gắn liền với hình ảnh chị Duyên. Điện ảnh Việt Nam đã bước sang một chương mới.
Ông có sợ khán giả mến mộ có lúc người ta nghĩ sai về mình? - Tôi nghĩ rằng tác phẩm của tôi đã có đời sống của nó.
- Tôi cho rằng. Tôi nhớ anh đánh cho tôi nghe những giai điệu trước hết sáng tác cho phim trên chiếc piano trong căn hộ chật hẹp chỉ vừa đủ kê một chiếc đàn và một chiếc giường đôi ở trong ngõ văn học.
Tỉnh Hà Bắc (nay là Bắc Ninh). Đấy cũng là tâm cảnh của Khang khi hiểu được thảm kịch của chị Duyên.
Người làm nhạc cho phim này là nhạc sỹ Phú Quang. - Thưa đạo diễn Đặng Nhật Minh. Người mà sinh thời từng mong muốn người con trai độc nhất vô nhị của mình sẽ học Y khoa để nối nghiệp cha? - Tôi cho rằng.
Có nhẽ ông đã biết những điều người ta nói về bộ phim Bao giờ cho đến tháng 10 trong thời kì gần đây.
Hãng phim phân cho tôi một máy quay phim Côn-vát cũ của Liên Xô chất lượng rất kém. Giáo sư Stephen O’Harrow dạy Tiếng Việt và Văn hóa châu Á tại Đại học Hawaii cho biết đã chiếu cho sinh viên của mình xem Bao giờ cho đến tháng Mười có đến hàng trăm lần. Hiện giờ. Thú thiệt lúc đó tôi chỉ biết nỗ lực đem vô cùng mình để làm sao bộ phim đứng được.
Mang đậm tính cách
Cảm xúc vẫn còn như nguyên ban đầu. Thậm chí có những tình tiết đến giờ xem mới hiểu thêm và càng thấy thích thú. Tôi bắt tay viết kịch bản Bao giờ cho đến tháng Mười phát xuất từ nỗi đau của gia đình tôi. Tôi tin rằng khán giả sau khi xem Bao giờ cho đến tháng Mười rồi đọc truyện ngắn trên sẽ thấy đây là một bộ phim hoàn toàn Việt Nam. Chỉ cần tìm hình thức thể hiện nữa thôi.
Tôi cho rằng. Tên phim này đến với tôi từ 4 câu ca dao trong cuốn Thương nhớ mười hai của nhà văn Vũ Bằng mà tôi đã được đọc trước đó từ lâu: Bao giờ cho đến tháng mười/ Ta đem liềm hái ra ngoài đồng ta/ Gặt xong ta trẩy về nhà/ Phơi khô quạt sạch ấy là xong công …. Và nghĩa vụ đối với thời đoạn điện ảnh hiện nay.
30 năm nay nó đã đến với khán giả trong và ngoài nước và được đón nhận như thế nào. Tôi nhận ra đó là một đám tang. Như tôi đã san sớt trong hồi ký của mình. Họ ôn lại với tôi những kỷ niệm cũ và cho biết sau 27 năm xem lại. Đối với tôi. Hà Nội. Việc phim Bao giờ cho đến tháng Mười có sinh khí vượt thời kì như vậy là do tính nhân văn chứa đựng trong đó. Nhưng lạ thay các buổi chiếu ở Hawaii và Vesoul đều đông kín khán giả.
Trắng tay. Sau đó cha tôi đã hy sinh trong một trận ném bom B52 tại phía Tây Thừa Thiên khi đang nghiên cứu Vacine chống sốt rét cho quân nhân.
Tôi kiêu hãnh vì có người con gái đi theo ngành Y của ông nội. Đó là những điều đã có sẵn trong tôi. Trong quán nước ven đường ở huyện Quế Võ. Xuất xứ của tên phim Bao giờ cho đến tháng Mười là như vậy.
Hồi ấy anh vừa mới tốt nghiệp khoa sáng tác Trường âm nhạc và chưa từng làm nhạc phim bao giờ. Nhưng làm việc gì cũng phải gắng làm khôn cùng mình với niềm say mê như làm khoa học vậy”.
Tháng 10/2013 Liên hoan phim Hawaii (Mỹ) và tháng 2/2014. Người đàn bà chít khăn tang đi dưới chiều mưa hôm ấy chính là chị Duyên sau này trong bộ phim Bao giờ cho đến tháng Mười.
Người con trai độc nhất của mình lại đi theo con đường nghệ thuật. Hà Nội mùa đông năm 1946. Làm nghề y hay làm nghệ thuật đều vậy. Tình cảm. Cảm xúc là thứ quan yếu hàng đầu của người nghệ sĩ. Tôi không có gì cần nói thêm. Buộc tôi phải quay đi quay lại nhiều lần. Nay chiếu lại liệu có người xem không. Ông có nghĩ rằng nó lại có sức sống lâu dài như thế? - Khi làm phim này.
Khác hẳn điện ảnh của thế hệ chúng tôi. Nhất là hoàn cảnh làm phim lúc đó rất khó khăn.
Dắt một đứa con trai chừng 7 tuổi. Mùa ổi. Điều mà bản thân tôi không làm được. Liệu ông có quan điểm phản hồi gì? - Tôi cũng sửng sốt vì có người đưa lên mạng từng lớp nói rằng bộ phim Bao giờ cho đến tháng Mười của tôi đã mượn ý tưởng từ một truyện ngắn của Trung Quốc.
Tôi hồi hộp không biết một bộ phim làm cách đây gần 30 năm. Đến nỗi trong lúc quay phá hỏng không sao nhiêu thước phim.
Tôi bèn tự đi mượn một máy quay của Viện Sốt rét ký sinh trùng và côn trùng (nơi cha tôi trước kia làm Viện trưởng) để quay nốt nửa phim còn lại.
Đó là bộ phim truyện nhựa thứ 2 sau phim Thị xã trong tầm tay mà tôi tự tay viết kịch bản.
Hàng triệu nữ giới Việt Nam trong chiến tranh
Trước khi vào chiến trận (năm 1967) ông có dặn dò tôi: “Con làm điện ảnh cũng được. Là một câu chuyện khá phổ thông. Theo sau chiếc kiệu có bốn người khiêng là một đàn bà trẻ quấn khăn trắng. Sau khi xem xong nhiều người còn ngồi lại để giao lưu với đạo diễn.
Liên hoan phim Vesoul (Pháp) đều có chiếu lại phim Bao giờ cho đến tháng Mười của ông. Việc giấu tin buồn. Bản thân môi trường sống. Thuộc về thế hệ trẻ. Truyện giấu tin người hy sinh ở mặt trận. Tôi đã mời nữ diễn viên Lê Vân vào vai chính của phim. Niềm vui đối với tôi là sự trưởng thành của con cái. Có vẻ ông vẫn mặc nhiên và lặng lẽ.
Có nhiều những trường hợp như vậy trong đời sống thực. - Sau tất tật những “cáo buộc mượn ý tưởng”. Hàng triệu người có người nhà ngã xuống trong chiến tranh. Đừng đốt. Bốn câu ca dao này như một sự mong mỏi. Hy sinh đã lâu.
Không mượn ý tưởng của ai cả. Cá nhân chủ nghĩa ông. Máy móc kỹ thuật thiếu thốn. Nhưng dường như bộ phim nào của ông làm ra cũng để lại dấu ấn trong nền điện ảnh Việt Nam như: Cô gái trên sông. Tôi 42 tuổi. May thay nó còn rất mới vì ít được dùng tới.
Cho đến bây chừ sau gần 30 năm thì Bao giờ cho đến tháng Mười vẫn có nhựa sống vượt ra ngoài bờ cõi. - Xin cảm ơn ông!. Người vợ liệt sĩ. Nếu anh không có xúc cảm thật. Một lần ngồi trú mưa trên đê.
Một đôi khán giả còn cho tôi biết. Trở về. Và hẳn nhiên là Bao giờ cho đến tháng Mười. Tiêu biểu cho hàng vạn. Trong số đó có người đã xem phim này cách đây 27 năm. Không cần phải giảng giải dài dòng. Thương nhớ đồng quê. Cha tôi là tấm gương về niềm say mê đó. Nâng sức truyền cảm của hình ảnh lên rất nhiều. - Ông là người đi ngang vào điện ảnh. Không cần phải lớp đâu xa cả. Đặc biệt là hình ảnh cha tôi.
Chờ đợi trong lo âu về một cuộc sống phong túc hạnh phúc do tháng mười là tháng của vụ gặt và cũng là tháng có rất nhiều giông bão có thể thất bát. Bản thân tôi đã làm xong phần việc của mình trong khả năng có thể. Bài thơ của anh giáo Khang (do Hữu Mười đóng) đã thể hiện tâm cảnh đó như sau: Bao giờ cho đến tháng Mười/ Lúa chín trên cánh đồng giông bão/ Ta để lại sau lưng những ngày dài chờ mong/ Những mất mát hi sinh chịu đựng thống khổ/ Khi trời thu vẫn xanh mãi trên đầu.
Tôi được nghe kể trong kháng chiến chống Pháp có rất nhiều câu chuyện na ná và tôi đã lấy từ thực tế đó để viết lên thành một chi tiết trong kịch bản Bao giờ cho đến tháng Mười.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét